Warto wychodzić (filozoficznie) poza edukacyjne schematy!

INSPIRACJE:

- Jarosław Marek Spychała, „Mali rebelianci”

- Michel Piquemal, „Bajki filozoficzne”

- Łukasz Krzywoń, „Filozofuj z dziećmi. Poradnik do prowadzenia filozoficznych dociekań z dziećmi i młodzieżą” część 1.

 

Zajęcia zaczynamy od pytań o to, jaka opowieść potrafi skraść nasze serca, zaprosić do rozmyślań o tym, co dla nas ważne, co nas porusza, co sprawia, że nie możemy uwolnić się od wypowiedzianych w niej fraz, metafor, obrazów?

Młodzi ludzie podają wyznaczniki dobrej opowieści (książkowej, filmowej, zasłyszanej):

- wyrazisty bohater - osobowość (dobry, zły),

- zastanawianie się nad „oczywistymi” problemami,

- cytaty, które możemy zabrać ze sobą w życie,

- zagadkowość, nieoczywistość – zapraszające do wspólnej gry,

- humor, ironia – nieodzowne składniki każdej opowieści.

Po tych refleksjach przechodzimy do czytania historii o kolibrze z „Bajek filozoficznych”. To chyba najtrudniejsza część zajęć. Wymaga uważności w słuchaniu, by móc potem snuć rozważania. „Dzielny koliber” mówi o lesie, w którym – jak głosi legenda - wybuchł pożar. „Wszystkie zwierzęta, przerażone i przygnębione, obserwowały bezradnie tę klęskę żywiołową. Ruszył się tylko mały koliber, poleciał po wodę i nabrał kilka kropli do dziobka, żeby polać ogień”. Jeden z mieszkańców lasu – pancernik – zamiast pomagać, stał i rozdrażniony powiedział: „- Ty, koliber! Zwariowałeś? Myślisz, że tymi kroplami ugasisz pożar?”. Koliber odpowiedział, że robi, co do niego należy, „to jest mój wkład”.

Zaczynamy teraz ćwiczenia z rozumienia przeczytanej opowieści, inspirując się wytycznymi z „Filozofuj z dziećmi” Łukasza Krzywonia. „Storytelling, czyli jak opowiadać w ciekawy sposób” to jeden z rozdziałów, który zainspirował mnie do zaproszenia młodzieży do świata, w którym opowiadanie o zasłyszanej historii zawarte w 6 krokach stało się okazją nie tylko do zrozumienia samego tekstu, ale przede wszystkim do snucia refleksji o tym, w jakim stopniu literacka, filozoficzna opowieść jest kompatybilna z prawdziwym życiem.

Łukasz Krzywoń tak zaprasza do przejścia drogi filozofowania wokół tekstu:

1. Przeczytaj albo opowiedz historię.

2. Opowiedz jeszcze raz, używając mniej słów.

3. O wydarzeniach opowiedz jednym zdaniem.

4. O czym jest ta historia (tu jest miejsce na interpretację, dyskusję, subiektywne refleksje)?

5. Morał tej opowieści brzmi…

6. Czy usłyszana historia, płynące z niej pouczenie może być lekcją dla nas – żyjących tu i teraz? Dlaczego?

Tych 6 kroków było – podczas zajęć – początkiem filozoficznych rozważań, które młodzi ludzie lubią snuć. Warto wziąć pod uwagę fakt, że potrafią zaskoczyć swoimi dojrzałymi przemyśleniami nie tylko o samej historii, ale przede wszystkim o świecie i kondycji człowieka. Tak „działa” to zadanie.

To też ważna lekcja dla nauczyciela, który musi odstąpić od narzucania jednej słusznej interpretacji utworu. TO LUBIĘ!

Szczególne podziękowania kieruję do dr. Jarosława Marka Spychały, od którego wiele lat temu rozpoczęła się moja fascynacja filozofowaniem w edukacyjnej przestrzeni. We wstępie do książki „Jaskinia. Droga rebeliantów” autor napisał: „Czy rzeczywiście ludzie mają poglądy i wyobrażenia na temat świata, które da się filozofią zburzyć, z których da się filozofią ich wybudzić, wręcz wytrącić z marazmu czy równowagi? Jak to powiedział Seneka: ~Obudzi zaś nas tylko filozofia, tylko ona strząśnie z nas twardy sen~”. Dzięki rozważaniom, do których zapraszają nas filozofowie, moi uczniowie patrzą, myślą i zastanawiają się nad tym, co istotne dla nich. Tekst staje się (pre)tekstem do wytrącania ich (nas) z oczywistych schematów myślenia.

Justyna Wołoszyk - Brzezińska

doradczyni metodyczna ds. języka polskiego w Pomorskim Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku