Złota dziesiątka nauczycieli Zdolnych z Pomorza. Monika Pozorska

Prezentujemy tegoroczną ZŁOTĄ DZIESIĄTKĘ nauczycieli, którzy w projekcie „Zdolni z Pomorza” udowodnili, że są EKO:

• E – jak entuzjazm, empatia, energia. Nauczycielska pasja, które sprawia, że lekkie są nawet „ciężkie norwidy”. „Szaleństwo”, które zaraża uczniów.
• K – jak kreatywność, zarówno na poziomie konstruowania programów autorskich, jak i na poziomie innowacyjności metodycznej.
• O – jak otwartość, optymizm i odwaga samodzielnego myślenia, przekraczania granic oraz podejmowania zagadnień i problemów trudnych, ale interesujących i potrzebnych.

JAK WYTWORZYĆ I UTRZYMAĆ KAPITAŁ SPOŁECZNY? (Monika Pozorska, KOMPETENCJE SPOŁECZNE – ZAJĘCIA ZDALNE, LCNK Malbork, 22 stycznia 2021)

Temat zajęć, odbywających się w trybie on-line, to „KAPITAŁ SPOŁECZNY”. Grupa składa się z dwóch uczniów, którzy w ramach uczestnictwa w projekcie przygotowują indywidualne projekty i prezentacje, dotyczące wybranych przez siebie tematów. W kręgu ich zainteresowań jest socjologia, psychologia społeczna, a także wpływ oddziaływania mediów. Są to zagadnienia wymagające nie tylko wiedzy, lecz także dużej wrażliwości i osobistej kultury. Podczas zajęć mają okazję wyrażać i konfrontować ze sobą własne poglądy, natomiast prowadząca dostarcza im niezbędnej wiedzy i pomaga w znalezieniu wartościowych źródeł, ale sama niczego nie narzuca i nie indoktrynuje.

Podczas spotkania, które miałam okazję obserwować, uczniowie przez cały czas mieli włączone kamerki, co znacznie usprawniało komunikację i pozwalało na utrzymanie dynamicznego tempa, chwilami wręcz żywiołowości rozmowy.

Dla ułatwienia zrozumienia tematu, na początku spotkania prowadząca przypomniała dotychczas omawianą problematykę, dotyczącą tak trudnych i skomplikowanych zjawisk, jak antysemityzm oraz terroryzm. Rozważano bowiem źródła obu tych problemów, zastanawiając się, w jaki sposób można im zapobiegać.

Uczestnicy na chwilę wrócili do postawionego wcześniej pytania – skąd bierze się niechęć do narodu żydowskiego? Odmienność językowa, kulturowa, a nawet wygląd – mogłyby budzić ciekawość, tymczasem najczęściej wywołują niechęć, a w skrajnych przypadkach wrogość, agresję, nienawiść, pogardę, prześladowanie.

Wspólnie ustalili, że niechęć można uznać za antywartość, która destrukcyjnie wpływa na społeczną integrację, uczy niewłaściwych zachowań i usprawiedliwia agresję wobec innych ludzi, nieuzasadnioną żadnym zachowaniem czy przyczynami innymi niż przynależność do danej narodowości. Zastanawiali się, w jakich warunkach taka indywidualnie odczuwana, subiektywna niechęć jest odruchem, a w jakich – efektem wychowania, kulturowej i socjalnej presji. Rozważali, czy niechęć może stać się punktem zapalnym, źródłem agresji w skali makro, wywołującym rozruchy, wojny, masowe zbrodnie?

Uczniowie dostrzegli, że powszechnie spotykanym zjawiskiem jest też odczuwana i okazywana niechęć wobec wszelkich inności – mogą to być także ludzie niepełnosprawni lub osoby starsze. Inną wskazywaną grupą, którą spotyka społeczny ostracyzm, są też imigranci – uczniowie podali szereg przykładów zachowań (znalezionych w mediach lub zaobserwowanych bezpośrednio), a także przykłady pogardliwych określeń, takich jak „ciapaci” czy „brudasy”.

Inną, ostatnio często obecną się w mediach (i mediach społecznościowych) grupą, która spotyka się z niechęcią, są mniejszości seksualne.

Nauczycielka zadała pytanie, czy z tymi negatywnymi postawami można walczyć? Czy niechęć, tworzącą podziały wewnątrz społeczności, można jakoś zniwelować, zneutralizować, zmniejszyć, może nawet odwrócić?

Uczniowie uznali, że jedynym naprawdę skutecznym sposobem jest rzetelna wiedza na temat wszelkich mniejszości, ich specyfiki, przyczyn odrębności wyglądu, ubioru czy zachowań. Najlepszą drogą jest zwyczajna rozmowa, pod warunkiem, że obie strony na starcie wyzbędą się obciążeń utrudniających komunikację.

W tym momencie nauczycielka przedstawiła uczniom definicję pojęcia, stanowiącą główny temat spotkania:
„KAPITAŁ SPOŁECZNY” – termin z pogranicza ekonomii i socjologii, oznaczający kapitał, którego wartość opiera się na wzajemnych relacjach społecznych i zaufaniu jednostek, które dzięki niemu mogą osiągać więcej korzyści. Termin ten został wprowadzony w sposób systematyczny do literatury socjologicznej w latach 70. (WIKIPEDIA, data dostępu 8.06.2021, godz. 11.25)

Omawiając tę definicję, uczniowie doszli do wniosku, że kapitał społeczny dotyczy ludzi, zbiorowości, społeczności i polega w zasadniczej mierze na wzajemnym zaufaniu, otwartości, poczuciu wspólnoty, będącymi naturalnym spoiwem zdrowych relacji pomiędzy grupami i jednostkami. Tworzenie i utrzymywanie „kapitału społecznego” jest niezbędne, gdyż jego brak powoduje rozpadanie się społeczeństwa i uniemożliwia jakiekolwiek wspólne działania, co przekłada się na negatywne skutki w wielu sferach, także politycznej i ekonomicznej.

Nauczycielka pokazała uczniom fragment animowanego filmu z YT, w którym w przystępny sposób ukazane zostały elementy tworzące kapitał społeczny, takie jak: ZAUFANIE, KREATYWNOŚĆ, WYMIANA INFORMACJI, WSPÓLNE DZIAŁANIE, PRZEŁAMYWANIE RUTYNY I STEREOTYPÓW ZWIĄZANYCH Z POSZCZEGÓLNYMI GRUPAMI.

Podczas dyskusji ustalono, iż naturalnymi przeszkodami w utrzymywaniu kapitału społecznego mogą być konkurencyjność i rywalizacja, w której różne grupy, zamiast ze sobą współpracować i się wspierać, będą starały się osiągnąć pozycję dominującą.

Nauczycielka przedstawiła uczniom prezentację, ukazującą różne konteksty (aspekty) kapitału społecznego, np. gospodarczy, rodzinny, społeczny. Następnie, podczas omawiania prezentacji, uczniowie skupili się na kilku zagadnieniach:

• ZAUFANIE,
• WARTOŚCI,
• SIEĆ POWIĄZAŃ – UCZESTNISTWO W INSTYTUCJACH I ORGANIZACJACH,
• 2 TYPY KAPITAŁU SPOŁECZNEGO: POCHODZENIOWY I POMOSTOWY (WIĄŻĄCY).

Ta część zajęć zakończyła się niezbyt optymistyczną refleksją, dotyczącą niskiego poziomu kapitału społecznego Polski. Tymczasem obok sytuacji gospodarczej i postępu technicznego jest on jednym z podstawowych parametrów „zdrowia” społeczeństwa. Odpowiedzi na prowokujące pytanie: Czy Polska skazana jest na AMORALNY FAMILIZM, w którym więzi oparte są jedynie na poczuciu wspólnoty plemiennej i rytuałach, uczniowie mieli poszukać w wykładzie literaturoznawcy i kulturoznawcy, profesora Przemysława Czaplińskiego. Film z jego wykładem miał stanowić materiał do przemyśleń i dalszej dyskusji, która będzie kontynuowana na następnym spotkaniu.

Zajęcia prowadzone przez panią Monikę Pozorską uważam za niezwykle interesujące i cenne, gdyż pozostawia ona swoim uczniom nieograniczoną swobodę wypowiedzi, stawiając interesujące i często kontrowersyjne pytania, ale nie narzucając gotowych odpowiedzi, formułek i schematów myślowych. Prowadząca odwołuje się jedynie do fachowej lektury lub profesjonalnego wykładu, pozwalając uczniom poznać różne punkty widzenia i rozmaite, czasem nawet sprzeczne poglądy i opinie na omawiany temat. Zawsze przy tym okazuje szacunek dla odrębności zdania każdego z uczniów, wymagając jednak pogłębionej analizy i uzasadnienia swojego stanowiska. Jest to najlepsza droga do poznawania tak trudnych dziedzin wiedzy, jak ekonomia, psychologia społeczna czy socjologia.