Skocz do głównej treści strony
PCEN

Kilka refleksji przed II Forum Pomorskiej Edukacji

Wczesna edukacja jest kolebką procesu/systemu edukacji „Dziecko to nie naczynie, które należy napełnić, ale ogień, który należy zapalić" C.G.Jung Inwestycja w edukację małego dziecka – To się opłaca! W ciągu pierwszych pięciu lat życia rozwija się 50% zdolności do uczenia się, a następne 30% do ósmego roku życia. Cała wiedza zdobyta w późniejszym okresie opiera się na fundamencie zbudowanym w pierwszych latach życia. Jeśli fundament nie jest solidny, budowanie na nim nie będzie skuteczne. Colin Rose & Gordon Dryden, Zabawy fundamentalne, Transfer Learning, Gdańsk 2004 Pozytywny efekt edukacji przedszkolnej to przede wszystkim lepsza kariera edukacyjna i lepsza praca. Wysokiej jakości programy edukacji przedszkolnej przynoszą wiele efektów dodatkowych, takich jak pozytywny wpływ na rynek pracy, na zdrowie, na obniżenie przestępczości, ryzyka popadnięcia w ubóstwo itd. Zwrot w inwestycję jest większy, jeśli dotyczy dzieci żyjących w trudnych warunkach (one najbardziej korzystają z wczesnej edukacji, kompensując braki domowe); zwroty są coraz większe wraz z przedłużającą się perspektywą czasową. • „Projekty badawcze dotyczące rozwoju najmłodszych dzieci wykazały, że dzieci, które uczestniczą w dobrze zaprojektowanych programach edukacyjnych, lepiej dają sobie radę w szkole, wykazują wyższe kwalifikacje społeczne i emocjonalne i lepiej rozwijają zdolności werbalne i intelektualne (...) niż dzieci, które nie brały udziału w programach wysokiej jakości. Zapewnianie dzieciom zdrowego rozwoju jest więc inwestycją w siłę roboczą kraju i w jego zdolność do rozwijania się ekonomicznie i społecznie” (Bank Światowy, 2002). • „Badania angielskie o charakterze podłużnym, prowadzone w grupie 8400 dzieci urodzonych w 1970 roku wskazują, że istnieje wyraźny związek między doświadczeniem edukacyjnym zdobytym w przedszkolu a osiągnięciami szkolnymi tych dzieci w wieku 10 lat w zakresie: czytania ze zrozumieniem, umiejętności matematycznych, ale również zachowań społecznych. W grupie dzieci z niekorzystnych środowisk, które uczęszczały do przedszkoli, zanotowano znacznie wyższy poziom opanowania wymienionych umiejętności niż wśród tych, które nie zostały objęte edukacją przedszkolną”. (Putkiewicz E., Żytko M., Znaczenie edukacji przedszkolnej na podstawie badań i doświadczeń międzynarodowych [w:] Edukacja przedszkolna w Polsce – szanse i zagrożenia, red. M. Zahorska, ISP, Warszawa 2004, s. 65) • „Również wyniki współczesnych badań skierowane na szacowanie »opłacalności« inwestycji publicznych środków w programy wczesnej edukacji są jednoznaczne: inwestycja w edukację przedszkolną zwraca się. Na przykład badanie przeprowadzone w 2005 roku w stanie Illinois porównuje inwestycje w edukację przedszkolną z innymi programami rozwoju ekonomicznego (dotacje dla przedsiębiorstw) o podobnym koszcie. Oba rodzaje inwestycji dają podobną stopę zwrotu – około trzy dolary za jednego zainwestowanego. Korzyści ekonomiczne z inwestycji w edukację przedszkolną, stwierdzają autorzy, to głównie wyższe osiągnięcia edukacyjne absolwentów wysokiej jakości programów wczesnej edukacji, a co za tym idzie, wyższa i lepsza ich »zatrudnialność«”. (Timothy J. Bartik, Taking Preschool Education Seriously as an Economic Development Program: Effects on Jobs and Earnings of State Residents Compared to Traditional Economic Development Programs, 2006) • Wykonane w Polsce badania prof. Barbary Murawskiej wykazały wyraźny związek pomiędzy osiągnięciami dzieci na progu szkoły podstawowej, w takich dziedzinach jak czytanie, pisanie lub liczenie a długością ich pobytu w przedszkolu. (Barbara Murawska, Pozwólmy dzieciom czytać, wyd. CKE, Warszawa 2011 r.) Bo wszystko zaczyna się od przedszkola. Lata dziecięce są górami, z których rzeka bierze swój początek, rozpęd i kierunek. Janusz Korczak Psychologia polska i polska pedagogika zajmująca się wartościową edukacją dla dzieciństwa, jasno i klarownie przedstawia podstawowe argumenty w tym zakresie podkreślając, że dzieciństwo jest wypełnione największą ilością okresów tzw. krytycznych dla całości życia, czyli takich, które już nigdy się nie pojawią, np.w zakresie zaufania, przywiązania, gramatyzacji mowy, nauki języka (także obcego), ćwiczenia pamięci i rozbudzania wyobraźni, bez czego dalsze planowanie edukacji staje się trudne a nawet niemożliwe. Ponadto okres przedszkolny jest najważniejszy dla kształtowania (się) emocjonalności, bez której nie ma przecież sprawności w uczeniu. Wreszcie dzieciństwo daje jedyną szansę zbudowania fundamentów uczenia (się) i dokonywania wyborów w różnych zakresach i jest najważniejsze dla kształtowania  tożsamości oraz rozpoznawania mechanizmów pożądanych zachowań społecznych. W różnych dokumentach państwowych i rezolucjach międzynarodowych zapisano klauzule o niezbywalnej wartości edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej dla szans rozwojowych i edukacyjnych młodego pokolenia. Aby rzeczywiście szanse te były realne, warunek jest jeden: nie może to być edukacja realizowana byle jak, byle gdzie, wyłącznie dla podnoszenia formalnych wskaźników  skolaryzacji. Należy przy tym uwzględnić  współpracę z rodzicami, gdyż w całej idei wczesnej opieki i edukacji nie chodzi tylko o jak najwcześniejsze objęcie dziecka uczestnictwem w edukacji instytucjonalnej, ale przecież o zapewnienie mu warunków wszechstronnego rozwoju i sprostaniu wzrastającym wymaganiom życia w społeczeństwie, opierającym swój rozwój na wiedzy. Tak więc, edukacja małego dziecka dotyczy, w myśl powyższych stwierdzeń, po pierwsze domu rodzinnego, po drugie placówek przedszkolnych,  wreszcie  po trzecie obowiązkowej edukacji w szkole podstawowej, jako obligatoryjnego szczebla nauczania,  niemalże we wszystkich krajach europejskich. • Wczesna edukacja dziecka wobec wyzwań współczesności, red. Irena Adamek, Zuzanna Zbróg, wyd. Libron, Kraków, 2011 • prof. dr hab. Anna Brzezińska, Źródła rozwoju dziecka: znaczenie wczesnej edukacji dla wyrównywania szans edukacyjnych i życiowych dzieci, http://pewniak.metis.pl/wp-content/downloads/2009_04_21_zrodla_rozwoju_dziecka.pdf • prof. dr hab. Anna Brzezińska, Odczarowujemy mity o edukacji przedszkolne, http://www.frd.org.pl/pl/artykul/_172 • Anna Ciupa,Nigdy nie jest za wcześnie (fragment publikacji Fundacji Komeńskiego „Nigdy nie jest za wcześnie – rozwój i edukacja małych dzieci”), http://www.frd.org.pl/pl/artykul/_183 • Standardy jakości wczesnodziecięcej opieki i edukacji - wypracowane w ramach programu o tej samej nazwie, sponsorowanego przez Trust for Civil Society in Central and Eastern Europe oraz w ramach programu Program Od serca dla dziecka, www.frd.org.pl/repository/standardy Dokąd kroczysz Przedszkolaku? Czy tylko do szkoły? Znaczenie wczesnej edukacji dla rozwoju dziecka można zawrzeć w następujących stwierdzeniach: • znacząca część możliwości intelektualnych człowieka kształtuje się w pierwszych latach życia, • wczesna edukacja najefektywniej pomaga wyrównywać szanse edukacyjne dzie-ci, zagrożonych wykluczeniem społecznym, • umiejętności, które małe dzieci wyniosą z przedszkola, zaowocują w szkole lepszymi wynikami nauczania, • uczestnictwo w grupie przedszkolnej jest okazją do rozwijania dojrzałości emocjonalnej i społecznej, • grupa rówieśnicza i nawiązywane w niej relacje stanowią sprzyjające środowisko dla rozwoju umiejętności komunikowania się (werbalnych i pozawerbalnych), • uczestnictwo w codziennych sytuacjach wychowawczo-edukacyjnych stanowi liczne okazje do nabywania doświadczeń i konstruowania wiedzy o świecie oraz jest intensywnym procesem uczenia się i rozwijania umiejętności poznawczych, tj. pamięci, koncentracji, uwagi, spostrzegania, rozumowania itp. • obecność dziecka w grupie przedszkolnej stwarza nauczycielom okazję do jego profesjonalnej obserwacji, zdiagnozowania jego potencjału, w tym wdrożenia wczesnej interwencji w celu zapobiegnięcia przyszłym niepowodzeniom szkolnym, • przedszkole jest miejscem kształtowania gotowości dziecka do nauki szkolnej, rozumianej jako wyposażenie dziecka w wiadomości, umiejętności  i postawy niezbędne mu do podjęcia z powodzeniem nauki w szkole, • przedszkole jest miejscem inicjacji i wprowadzenia do procesu uczenia się przez całe życie, prowadzącego w konsekwencji do zapewnienia lepszych szans edukacyjnych. W związku z powyższymi stwierdzeniami, warto zadać sobie kilka pytań, a odpowiedzi na nie poszukiwać nie tylko w gronie ekspertów z zakresu wczesnej edukacji, ale wszystkich wśród osób zainteresowanych i zaangażowanych w budowanie lepszej przyszłości dla najmłodszego pokolenia Polaków. 1. Jakie są podstawowe czynniki rozwoju kompetencji poznawczych dziecka - co decydująco wpływa na pomyślny rozwój kompetencji poznawczych? 2. W jaki sposób dzieci przyswajają wiedzę, a w związku z tym, które ze sposobów nauczania są najbardziej optymalne, efektywne i przyjazne dziecku? 3. W jaki sposób tworzyć warunki i wspierać dziecko w konstruowaniu wiedzy o świecie i sobie samym? 4. W jaki sposób zapewnić wysoki poziom dydaktyczno-metodyczny  przedszkoli, punktów przedszkolnych i innych form wychowania przedszkolnego działających na terenach wiejskich i małych miast, w tym niepublicznych? 5. W jaki sposób tworzyć partnerstwo różnych sektorów i podmiotów na rzecz edukacji małego dziecka i upowszechniania wychowania przedszkolnego? 6. Kto i w jakim zakresie odpowiada za wsparcie edukacji/rozwoju małego dziecka (na czym polega społeczna odpowiedzialność władzy za edukację)? 7. Co oznacza „wysoka jakość” w edukacji małych dzieci? • Jaki powinien być model nauczyciela wczesnej edukacji? • Jakie standardy jakości pracy powinny spełniać  przedszkola i pozostałe formy wychowania przedszkolnego, w tym niepubliczne,  w województwie pomorskim? Szukając odpowiedzi na powyższe pytania, warto przekroczyć granicę patrzenia na wczesną edukację z perspektywy szkolnej klasy i ławki; miejsca, w którym dziecko uczy się pisać, czytać, liczyć. Warto, myśląc o małym uczniu, widzieć go z perspektywy dalekiej przyszłości, w której o wartości i jakości jego dorosłego życia stanowić będą nie tylko wiedza, ale szczególne umiejętności i postawy. Pisanie, liczenie, czytanie będą tylko i aż narzędziami służącymi do poznawania i poruszania się po dynamicznie zmieniającym się świecie. Zamiast podsumowania Wszystkiego, co naprawdę trzeba wiedzieć o tym, jak żyć, co robić i jak postępować, nauczyłem się w przedszkolu. Mądrość nie znajdowała się na szczycie wiedzy zdobytej w szkole średniej, ale w piaskownicy niedzielnej szkółki. Tam się nauczyłem, że trzeba: dzielić wszystko, postępować uczciwie, nie bić innych, odkładać na miejsce każdą znalezioną rzecz, sprzątać po sobie, nie brać nic, co do mnie nie należy, powiedzieć "przepraszam", jeśli się kogoś uraziło, myć ręce przed jedzeniem, spuszczać wodę. Wszystko to, co trzeba wiedzieć, gdzieś istnieje. Niepodważalne reguły i miłość, i troska o higienę. Ekologia i polityka, i równość wszystkich, i zdrowe życie.

Wierzę, że wyobraźnia jest mocniejsza niż wiedza, że mit jest mocniejszy niż historia, że to, o czym się marzy, ma większą moc niż fakty, że nadzieja zawsze triumfuje nad doświadczeniem, a śmiech jest jedynym lekarstwem na cierpienie. Wierzę też, że miłość jest mocniejsza niż śmierć.

Źródło: Robert Fulghum Wszystkiego, co naprawdę muszę wiedzieć, dowiedziałem się w przedszkolu, Wydawnictwo KOS, 2008r.

Opracowanie: Ewa Kalińska – nauczyciel konsultant ds. wychowania przedszkolnego i edukacji wczesnoszkolnej 

Przejdź do góry strony